«Қазақстандағы сыбайлас жемқорлық» тақырыбында педкеңеске баяндама

сөз сөйледі:директордыңТЖ жөніндегі орынбасары Малютина Н.В.

 Сөйлеу мерзімі:

 2018 жылғы 2 қараша

• Қазақстанда сыбайлас жемқорлық еліміздің экономикалық және саяси дамуы үшін елеулі мәселе болып табылады.  2004 жылы  Transparency International Қазақстанға 122-орын бөлді (бұл өзге бірнеше елдермен бөлінді)146 елдің ішінен тізімде сыбайлас жемқорлық деңгейі бойынша. Қазақстанның жалпы ұпайы 10 мүмкіндіктен 2,2 құрайды (яғни, 3-тен төмен ұпай «шектеусіз сыбайлас жемқорлықты» байқатады.)[1]. Президент Назарбаев объявил сыбайлас жемқорлықты  «киелі соғыс» деді және  «сыбайлас жемқорлыққа қарсы 10 шара қабылдауды бұйырды»[2] мемлекет пен қоғамның барлық деңгейінде. 2014 жылғы қорытынды бойынша Қазақстан  Transparency International 175 елдің ішінен 126-орында болды[3][4].
•  Кейбір белсенділер өз елімізде және одан тыс елдерде мәселені шешуде ең төменгі шек қойылды дейді. Назарбаевтар отбасының өзі ақшаның соңында Батыс елдеріне еліктеді дейді. Тексерулер ішінде  Казахгейтті АҚШ Әділет министрлігі Назарбаевтар отбасын кінәсіз деп шешті және 2010 жылы тамызда бұл іс жабылды.
• Global Witness Халықаралық құқық қорғау ұйымы «Қазақмыс» компаниясын компанияның директоры туралы ақпаратты  жасырды деп, куәлікке сілтей келе, ол Қазақстан Президенті Нурсултан Назарбаевқа тікелей қарайды деп кінәлады.
• Назарбаев үкіметіндегі бұрынғы министр, Заманбек Нуркадилов (кейіннен өлтірілді) жариялады, Назарбаев 1990 жылы американдық мұнай фирмалары үшін делдал арқылы пара ретінде миллион доллар алды, сол үшін жауап беруге тиіс деген.

Сыбайлас жемқорлық және Қазақстан тұрғындарының өмір деңгейі

• Әлемдік тәжірибе қоғамның сыбайлас жемқорлық деңгейі    тікелей оның тұрғындарының өмір деңгейіне қатысты дейді.  “Сэндж Маркетинг Рисерч” компаниясы өткізген Пенсильвания Университеті Вартон мектебі заңгерлік департаментінің тапсырысы бойынша тұрғындар жауаптары нәтижесі көрсеткен Қазақстанның жеті облысында , экономика төмендегенде  (50,6%) қоғамдық мәселелер маңыздылығы бойынша екінші орында сыбайлас жемқорлық болған (14,6%), одан әрі тұрғындарды ұйымдасқан қылмыс алаңдатқан (10,6%). Ағылшындардың кеңес беру компаниясының зерттеуі бойынша Қазақстан әлемде сыбайлас жемқорлықтан 7-орын алған. Қазақстандық парламентарий көрсеткен , олардың 91% отандық өндіріс санына, сондай-ақ қылмыс пен сыбайлас жемқорлықпен күреске жатады деген.

Сыбайлас жемқорлықты анықтайтын факторлар

• Көптеген дамушы елдерде сыбайлас жемқорлық мемлекеттік деңгейде қалыпты құбылыс болып есептеледі.       Мамандардың айтуынша, қаржылық салада алаяқтықтан жоғалту жылдық ВВП  10% ғана құрайды.
• Дүниежүзілік банк өз жаңа сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясында  сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте кейбір елдерге  көмектесуді ұйғарды.
• Қазіргі уақытта бұл жұмыс 19 елде жүргізіледі.

Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу бойынша заңнамалық және ұйымдастыру-құқықтық шаралар

• “Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы” 1998 ж. 2 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы  “заңда көзделмеген жеке немесе делдал арқылы мүліктік, өз лауазымдық өкілеттігін пайдалануы» деп анықтайды." (2-б.).

Қазақстан СЖҚИ сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексінде Transparency International рейтингі бойынша 28 ұпай жинап,  2014 жылғы 126-орыннан 123-орынға жылжыды.